Relacje

Biograficzne

Urodziła się 11 czerwca 1924 w Toruniu w rodzinie Zofii z d. Górskiej i Stefana Otwinowskiego. Matka była poliglotką, ale nie pracowała zawodowo – zajmowała się wychowaniem dzieci. Ojciec był inżynierem elektrykiem. Barbara Otwinowska miała brata Jędrzeja.

W 1927 roku rodzice rozeszli się, dzieci wraz z matką zamieszkały w majątku rodziny Górskich w Świacku niedaleko Grodna. Po kilku latach Otwinowscy przenieśli się na Podlasie do majątku Koroszczyn należącego do wuja Leona Kuczyńskiego – wdowca po siostrze Zofii Otwinowskiej. W 1937 roku Barbara Otwinowska rozpoczęła naukę w szkole sióstr urszulanek na Górze Świętego Jacka we Lwowie.

We wrześniu 1939 w Koroszczynie stacjonował polski sztab wojskowy. Rodziny Kuczyńskich i Otwinowskich przeniosły się do pobliskiego majątku Neple należącego do Kierbedziów, a w 1940 roku – do majątku Witulin. W tym samym roku obie rodziny powróciły do Koroszczyna i zaczęły okupacyjne życie. Dzieci były uczone przez matkę w domu. 18 kwietnia 1941 gestapo aresztowało prawie wszystkich mężczyzn i chłopców mieszkających w Koroszczynie – w maju zostali wywiezieni do Lublina, a stamtąd do Oświęcimia. Wuj Leon Kuczyński, jego syn Witold oraz wuj Wacław Górski zginęli w obozie. Jędrzej Otwinowski został zwolniony z obozu dzięki udanej interwencji ojca. Niemcy zrobili w Koroszczynie Liegenschaft (państwowe przedsiębiorstwo), a rodziny Otwinowskich i Kuczyńskich zostały wysiedlone do Terespola. Pod koniec 1941 Barbara Otwinowska wraz z bratem zamieszkali u ojca w Warszawie przy ul. Wilczej. Barbara uczyła się w tajnej szkole sióstr nazaretanek. W 1943 roku została zaprzysiężona do Wojskowej Służby Ochrony Powstania. W 1944 roku zdała maturę.

W pierwszych dniach powstania prowadziła przy ul. Siennej punkt odzieży, stołówkę i szpitalik dla powstańców. Potem stacjonowała w restauracji Adria – transportowała żywność, była sanitariuszką i łączniczką (rozprowadzała hasło powstańcze). Jej brat Jędrzej zginął trzeciego dnia powstania w Lesie Kabackim. Barbara Otwinowska przyjęła pseudonim „Błękitny Witek” po bracie ciotecznym, który zginął w Oświęcimiu. Przebywała później w kwaterach powstańczych w pałacu Tyszkiewiczów w Al. Ujazdowskich i przy ul. Wilczej.

Z powstania wyszła z ludnością cywilną. Wraz z mamą, którą wcześniej odszukała u krewnych, i cioteczną siostrą zostały zapędzone do Ursusa i tam rozdzielone. Barbarę Otwinowską wywieziono do miejscowości Spellen am Rhein w Niemczech. Stamtąd trafiła na roboty przymusowe do Mülheim an der Ruhr między Essen a Duisburgiem, gdzie m.in. sprzątała schrony.

W styczniu 1945 pod opieką matki koleżanki wróciła przez Berlin do Polski i dotarła do majątku Koryta blisko Łęczycy, należącego do jej krewnych. W lutym 1945 odnalazła matkę w majątku w Gawartowej Woli. Razem wróciły do Warszawy. Po wojnie matka pracowała w Warszawie – najpierw w Urzędzie Pracy, potem jako tłumaczka w agencjach handlu zagranicznego. Ojciec osiedlił się na Śląsku. Barbara Otwinowska rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim.

W maju 1947 została aresztowana za udzielenie pomocy bratu ciotecznemu Stanisławowi Kuczyńskiemu, współpracownikowi rtm. Witolda Pileckiego. Była przesłuchiwana m.in. w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego przy ul. Koszykowej. Wyrokami z października 1947 oraz listopada 1948 została skazana na trzy lata pozbawienia wolności. Lata 1947–1949 spędziła w 130-osobowej celi w więzieniu przy ul. Rakowieckiej. W maju 1949 została więźniarką Zakładu Karnego w Bydgoszczy-Fordonie. Wyszła na wolność w czerwcu 1950, wróciła do Warszawy.

Wznowiła studia polonistyczne na UW, w 1952 roku uzyskała magisterium. W 1967 roku obroniła pracę doktorską w Instytucie Badań Literackich Państwowej Akademii Nauk. Habilitowała się w 1975 roku, w 1986 roku została profesorem filologii polskiej. Była wybitną badaczką literatury staropolskiej.

Działała w Społecznej Fundacji Pamięci Narodu Polskiego jako kanclerz kapituły przyznającej oznaczenie „Polonia Mater Nostra Est”. Została odznaczona m.in. Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej i Warszawskim Krzyżem Powstańczym. 

Zmarła 15 stycznia 2018.

Rozmowę wideo nagrała Agnieszka Uścińska w 2011 roku w Warszawie, sygnatura AHM_V_0105.