Relacje

Biograficzne

Urodził się 7 listopada 1924 we Włocławku w rodzinie Heleny z d. Zielińskiej i Adama Paszyńskich. Miał młodszego brata Andrzeja. Ojciec pracował we włocławskim oddziale Banku  Handlowego w Warszawie, wcześniej studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu.

W 1932 roku Janusz Paszyński rozpoczął naukę w gimnazjalnej klasie wstępnej. W związku z wprowadzoną reformą szkolnictwa został w 1933 roku przeniesiony do piątej klasy szkoły powszechnej. W latach 1935–1939 kontynuował naukę w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza we Włocławku. Wybuch wojny uniemożliwił mu pójście do liceum.

Na przełomie 1939 i 1940 roku Janusz Paszyński pracował jako laborant w zakładzie fotograficznym we Włocławku. W 1940 roku rodzina Paszyńskich zamieszkała w Warszawie. W latach 1940–1942 Janusz Paszyński uczył się w szkole fotograficznej przy ul. Konwiktorskiej, gdzie uzyskał dyplom czeladniczy. Uczestniczył również w tajnych kompletach prowadzonych przez nauczycieli dawnego Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Limanowskiego.

W czerwcu 1942 Janusz Paszyński zdał tajną maturę. Na przełomie 1942 i 1943 roku rozpoczął pracę w niemieckim Instytucie Kartografii Wojskowej i Pomiarów (Kriegskarten- und Vermessungsamt) w dziale fotograficznej reprodukcji map. Stamtąd potajemnie dostarczał mapy do tzw. Schroniska, tj. Służby Geograficznej przy Komendzie Głównej Armii Krajowej. Zainteresował się kartografią i latem 1943 rozpoczął studia w zakresie geografii na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. 11 listopada 1943 został aresztowany przez gestapo i brutalnie przesłuchiwany w al. Szucha. Trafił do więzienia na Pawiaku, z którego został zwolniony pod koniec lutego 1944 dzięki interwencji szefa Kriegskarten- und Vermessungsamt.

W czerwcu 1944 jego brat Andrzej Paszyński trafił na Pawiak, skąd został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen. Zmarł w lutym 1945 podczas ewakuacji obozu.

W 1944 roku Janusz Paszyński trafił do Wojskowej Służby Ochrony Powstania. Podczas powstania warszawskiego walczył w Śródmieściu i na Powiślu w 2 kompanii III Zgrupowania „Konrad”, które później weszło w skład Grupy Bojowej „Krybar”. Brał udział m.in. w walkach o Uniwersytet Warszawski i w obronie Poczty Głównej. W drugiej połowie września 1944 nastąpiło przegrupowanie oddziałów powstańczych, w wyniku którego Janusz Paszyński znalazł się w 1 batalionie 36 Pułku Legii Akademickiej AK. Po upadku powstania został wraz z kolegami zapędzony do fabryki kabli w Ożarowie i po kilku dniach wywieziony do obozu jenieckiego w Fallingbostel (między Hamburgiem a Hanowerem). Stamtąd trafił do dzielnicy Hanoweru Misburg, gdzie pracował w rafinerii ropy naftowej. Został złapany wraz z kolegą podczas próby ucieczki, kilka tygodni spędził w więzieniu w Magdeburgu, skąd trafił do obozu jenieckiego Altengrabow. Po wyzwoleniu obozu do czerwca 1945 przebywał w Magdeburgu, skąd z kilkoma kolegami postanowił wrócić do Polski. We Frankfurcie nad Odrą został zatrzymany przez patrol NKWD, udało mu się zbiec i przedostać do Włocławka.

Zatrzymał się w rodzinnym mieszkaniu, w którym nadal przebywali rodzice. Jesienią 1945 wyjechał do Poznania, gdzie kontynuował studia geograficzne. W maju 1946 był przesłuchiwany przez UB w związku ze studenckimi manifestacjami patriotycznymi w Poznaniu.

W czerwcu 1948 uzyskał tytuł magistra, pracował m.in. w Komitecie Fizjograficznym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1951 roku zdobył stopień doktora nauk matematyczno-przyrodniczych. W 1952 roku przeprowadził się do Warszawy i rozpoczął pracę w biurze projektowym Geoprojekt. W tym samym roku ożenił się z koleżanką z dzieciństwa, wkrótce po ślubie owdowiał.

W 1953 roku związał się zawodowo z Instytutem Geografii Polskiej Akademii Nauk. W 1964 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1976 – profesora zwyczajnego Polskiej Akademii Nauk.

Janusz Paszyński należał do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, do Związku Powstańców Warszawskich oraz Związku Inwalidów Wojennych. Został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych.

W 1994 roku przeszedł na emeryturę.Zmarł 6 marca 2020 w Warszawie.

Rozmowę audio nagrał Tomasz Baniak w 2012 roku w Warszawie, sygnatura AHM_2784.