Wyszukaj słowa w nagraniu
Pomoc  
[[frag.start]]
Korzystaj ze wszystkich funkcji i zasobów archiwum za darmo i bez ograniczeń
   

Andrzej Żupański - biogram

Urodził się 1 marca 1921 w Gdyni jako młodszy syn Marii z domu Czarnockiej i Jana Żupańskich. Ojciec pochodził z Wielkopolski, z rodziny związanej z działalnością wydawniczą i księgarską, matka pochodziła ze spolonizowanej drobnej szlachty litewskiej, posiadającej majątek w miejscowości Jurgielany koło Kowna. W 1919 roku musieli opuścić rodzinny majątek Czarnockich i udali się do Gdyni, gdzie Jan Żupański pracował jako sekretarz w firmie budującej port, a matka prowadziła letnisko. Po śmierci męża w 1935 roku Maria Żupańska podjęła pracę w Państwowym Banku Rolnym. Andrzej Żupański uczęszczał do szkół podstawowych w Gdyni i Gdańsku, a następnie skończył gdyńskie gimnazjum męskie. Był również zaangażowany w harcerstwo.
Po wybuchu II wojny światowej do 9 grudnia pozostał w Gdyni. Następnie matka wysłała go na kontynuowanie nauki w Warszawie. W stolicy podjął pracę przy szkleniu okien. Na jesieni rozpoczął naukę na tajnych kompletach w drugiej klasie liceum. W 1941 roku zdał maturę i zaczął uczęszczać na tajne zajęcia na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, Janinę Karpińską. Szkolił się w organizacji kadrowej batalionu karabinów maszynowych, od września 1941 był związany przez rok z podziemną organizacją kapitana Mikołaja Arciszewskiego, która potajemnie współpracowała z wojskami sowieckimi. Matka Andrzeja Żupańskiego została w 1942 aresztowana przez gestapo i osadzona na Pawiaku, skąd została przetransportowana do obozu w Majdanku, gdzie zmarła we wrześniu 1943.
Andrzej Żupański od stycznia 1943 był zaangażowany w działalność podziemną w Kedywie Komendy Głównej Armii Krajowej, w oddziale „Pola”. Uczestniczył w wielu akcjach zbrojnych, m.in. w akcji „Góral” w Warszawie w sierpniu 1943, w wyniku której uprowadzono samochód z sumą ponad 106 milionów złotych, w akcji „Strażnicy”, w akcji odwetowej „Powsin–Wilanów”, oraz w akcji „Polowanie”, nieudanym zamachu na gubernatora Warszawy Ludwiga Fischera. W 1944 roku walczył w ramach kampanii saperskiej 27. Wołyńskiej Dywizji AK pod dowództwem Jana Wojciecha Kiwerskiego. Na Wołyniu brał udział w starciach z oddziałami niemieckimi oraz był świadkiem wydarzeń tzw. rzezi wołyńskiej. W tym okresie posługiwał się fałszywymi dokumentami na nazwisko sierżanta Krzysztofa Szułdrzyńskiego. Oddział, w którym służył, został rozbrojony przez Armię Czerwoną w lipcu 1944 we wsi Skrobów. Andrzej Żupański, próbując dostać się do Warszawy, został aresztowany w Otwocku przez NKWD i wcielony do 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Brał udział m.in. w walkach o Wał Pomorski.
Po wojnie Andrzej Żupański został przyjęty na drugi rok chemii na Politechnice Gdańskiej. Razem z żoną zamieszkali początkowo w Sopocie. Po ukończeniu studiów w 1949 roku otrzymał posadę wraz z mieszkaniem w Tarchomińskich Zakładach Farmaceutycznych „Polfa”, gdzie pracował (w tym ponad 20 lat na stanowisku dyrektorskim) do emerytury w 1983 roku. Po przejściu na emeryturę prowadził firmę produkującą sprzęt medyczny.
Andrzej Żupański w 1981 roku współtworzył środowisko kombatantów 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. W latach 90. współorganizował szereg konferencji z udziałem polskich i ukraińskich historyków o ludobójstwie na Wołyniu. Był również autorem wielu książek i publikacji na temat rzezi wołyńskiej oraz akcji zbrojnych AK, w których uczestniczył. Razem z żoną zamieszkał w Warszawie, mieli dwoje dzieci. Zmarł 23 stycznia 2017.

Rozmowę audio nagrał Łukasz Kamil Kamiński w 2012 roku w Warszawie, sygnatura AHM_2615.

Andrzej Żupański - galeria