Relacje

Biograficzne

Halina Chudzyńska. Urodziła się 2 stycznia 1929 w Wilnie w rodzinie Anny z domu Rymsza i Tadeusza Kiersnowskich. Miała starszego brata Ryszarda urodzonego w 1925 roku. Ojciec był adwokatem, prowadził praktykę w Wilnie, mama zajmowała się domem. Rodzina posiadała majątek z domem w Podweryszkach, położony około 50 kilometrów na południe od Wilna, którym w imieniu ojca zarządzał jego brat, Gustaw Kiersnowski, mieszkający ze swoją rodziną w pobliskich Rymszyszkach. 

Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 rodzina pierwszy rok spędziła w swoim mieszkaniu w Alei Róż w Wilnie. W lipcu 1940, chwilę po podporządkowaniu sobie Litwy przez Sowietów, aresztowano Tadeusza Kiersnowskiego za jego działalność społeczną przed wojną (był prodziekanem Rady Adwokackiej, członkiem Rady Miejskiej, działaczem Stronnictwa Narodowego) i osadzono w więzieniu na Łukiszkach. Po aresztowaniu ojca rodzina został zmuszona do opuszczenia mieszkania i znalazła schronienie w mieszkaniu na wileńskim Antokolu. Matka zaczęła pracować fizycznie, by utrzymać rodzinę, Ryszard uczęszczał do technikum. 

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 rodzina przeniosła się do majątku w Podweryszkach, który został rozgrabiony i zajęty po wkroczeniu Sowietów we wrześniu 1939. W czasie okupacji niemieckiej wszedł on w skład zarządzanego przez Niemców klucza majątków, a w dwóch pokojach domu urządzono biuro dla administracji. 

W tym czasie w Podweryszkach – licząc rodzinę i przyjaciół domu oraz znajomych – schronienie znalazło około 25 osób. W czerwcu 1943 brat Haliny Kiersnowskiej został zaprzysiężony jako żołnierz Armii Krajowej i rozpoczął swoją działalność konspiracyjną w lokalnej partyzantce, uczestnicząc w licznych akcjach wymierzonych w niemieckie władze okupacyjne. W lipcu 1944 wraz z oddziałem wziął udział w akcji „Ostra Brama”, walkach o przejęcie Wilna z rąk niemieckich przed wkroczeniem Armii Czerwonej, uniknął aresztowania przez Sowietów w Puszczy Rudnickiej i do początku 1945 walczył z nimi – momentu, gdy zaopatrzony w fałszywe dokumenty wyjechał do Polski w nowych granicach (ostatecznie trafił do Krakowa i podjął studia historyczne na UJ).

Halina Kiersnowska podczas okupacji, jeszcze w Podweryszkach, samokształciła się, zdawała też egzaminy w ramach tajnych kompletów. W lipcu 1944, gdy zbliżał się front, by przeczekać walki przeniosła się wraz z mamą do oddalonej od Podweryszek wsi Lepie, w której znalazły schronienie u miejscowego chłopa. Następnie trafiły do Wilna, gdyż konieczne było szybkie wszczęcie leczenia kontuzjowanej nogi Haliny Kiersnowskiej – pierwsza, błędna diagnoza przyniosła jako rozpoznanie gruźlicę kości. 

W lecie 1945 Anna Kiersnowska wraz z córką zdecydowały się na repatriację do Polski. Początkowo zamieszkały w Poznaniu, ale z powodu problemów ze znalezieniem pracy przez Annę Kiersnowską przeniosły się do Wrocławia, gdzie Halina Chudzyńska rozpoczęła naukę w czwartej klasie gimnazjum i gdzie należała do harcerstwa. Po zdaniu matury dostała się na Politechnikę Wrocławską i jesienią 1948 zaczęła studiować chemię techniczną. Po ukończeniu studiów otrzymała pracę w Państwowych Zakładach Optycznych na warszawskim Grochowie. 

W 1957 roku Anna Kiersnowska wyjechała po raz pierwszy na Zachód, by spotkać swojego męża. Został on powołany do Rady Narodowej jako przedstawiciel Ziem Północnowschodnich, dzięki czemu mógł wyjechać z ZSRR w 1942 roku przez Bliski Wschód do Londynu. Wówczas jego relacje ze Związku Radzieckiego były bardzo cenne, ponieważ jako jeden z pierwszych dotarł z nimi na Zachód; był autorem napisanego na zamówienie rządu tekstu Moje spostrzeżenia z Rosji Sowieckiej 1940–1942 – i z tych wszystkich powodów nie miał szansy na powrót do kraju. Anna Kiersnowska wróciła do Polski, gdyż miała pod opieką swoją matkę. Halina Kiersnowska wyjechała po raz pierwszy do Wielkiej Brytanii i spotkała się z ojcem w 1959 roku. Poznała tam Edwarda Chudzyńskiego, powstańca warszawskiego, który po opuszczeniu obozu jenieckiego w Zeithain wyjechał do Wielkiej Brytanii; pisarza, satyryka, współpracownika Radia Wolna Europa. Zdecydowali się pobrać, w efekcie czego Halina Chudzyńska została w Wielkiej Brytanii. Po czterech latach pobytu na miejscu otrzymała stypendium doktoranckie w King’s College w Londynie, a po trzech latach studiów uzyskała tytuł doktora chemii. Po obronie doktoratu przez cztery lata pracowała jako nauczycielka chemii w szkole średniej dla dziewcząt St. Paul’s Girls’ School, następnie, aż do emerytury, jako technik (później scientific officer) na Uniwersytecie Londyńskim w Queen Mary College. 

Do Polski wróciła na stałe w 2001 roku, już po śmierci męża (zmarł w 1990 roku). 

 

Rozmowę przeprowadził Dominik Czapigo w 2022 roku w Warszawie.

Zdjęcie profilowe: Dominik Czapigo

Sygnatura: AHM_3847