Relacje

Biograficzne

Urodził się 26 lutego 1941 w Pińsku na Polesiu. Oboje rodzice pochodzili z Kresów, z nieortodoksyjnych rodzin żydowskich. Ojciec, Józef, był przedwojennym działaczem komunistycznym; we wrześniu 1939 opuścił więzienie w Brześciu i uciekając na wschód, dotarł do Pińska, gdzie poznał swoją przyszłą żonę. W 1941 roku rodzina znalazła się na Uralu. Ojciec pracował w batalionach robotniczych, działał w ZPP; matka prowadziła przedszkole. W 1945 roku w Leningradzie urodził się ich drugi syn, Włodzimierz. Do Polski powrócili w 1946 roku. W pierwszej połowie lat 50. ojciec był sekretarzem Centralnej Rady Związków Zawodowych, później wiceprzewodniczącym Komitetu Pracy i Płac. Matka pracowała w wydawnictwach. 

Jan Kofman podjął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, kształcił się także na wydziale ekonomii politycznej. Z powodzeniem trenował biegi krótkodystansowe jako zawodnik warszawskich klubów sportowych. Działał w ZMS-ie; w 1962 roku współzałożył Klub Poszukiwaczy Sprzeczności. W 1965 roku został aresztowany za kolportowanie „Listu otwartego do partii” autorstwa J. Kuronia i K. Modzelewskiego. Po ukończeniu studiów ożenił się z Marią Marchut, wnuczką powstańca śląskiego Ludwika Piechoczka. Znalazł zatrudnienie jako redaktor w PWN-ie, skąd po Marcu ‘68 został zwolniony. Następnie pracował jako referent w Centralnej Agencji Fotograficznej i w wydziale analiz RSW „Prasa-Książka-Ruch”. W 1974 roku uzyskał tytuł doktora i rozpoczął działalność naukowo-dydaktyczną w filii UW w Białymstoku, najpierw w Instytucie Historii, później w Instytucie Nauk Politycznych. 

W połowie lat 70. współorganizował nieformalne seminaria z udziałem historyków związanych z opozycją demokratyczną. W 1976 roku podjął współpracę z KOR-em. Był jednym z założycieli niezależnego pisma „Krytyka”; prowadził je jako redaktor naczelny w latach 1982–1994. Kierował też serią wydawniczą „Biblioteka Kwartalnika Politycznego »Krytyka«”; wszedł w skład kolegium Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOW-a. W 1985 roku został aresztowany na kilka miesięcy. W 1989 roku wstąpił do Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie i uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu w zespole zajmującym się środkami masowego przekazu. W latach 90. był redaktorem naczelnym Wydawnictwa Naukowego PWN, równocześnie pracując w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Rozmowę wideo nagrał Jan Olaszek w 2021 roku w Warszawie, sygnatura AHM_V_0218.