Relacje

Biograficzne

Urodził się 26 czerwca 1926 roku w Druskiennikach jako Mosze Turbowicz, syn Racheli i Eliasza Turbowiczów. Rodzina mieszkała w Łodzi. W kwietniu 1940 została przesiedlona do łódzkiego getta, gdzie Marian Turski przystąpił do podziemnej organizacji Lewica Związkowa. Uczęszczał na tajne komplety, zdał tzw. małą maturę. W 1944 roku rodzinę wywieziono do obozu Auschwitz-Birkenau, tam zmarli ojciec i brat Mariana Turskiego.

Przeżył dwa marsze śmierci: w styczniu 1945 do KL Buchenwaldu, w kwietniu do Theresienstadt. Chory na tyfus, doczekał wyzwolenia przez Armię Czerwoną 8 maja.

Do Polski wrócił w sierpniu 1945, zamieszkał na Dolnym Śląsku. Został przewodniczącym Zarządu Gminnego Związku Walki Młodych w Mieroszowie, wstąpił do PPR. Od stycznia 1946 przewodniczący Zarządu Powiatowego ZWM w Wałbrzychu, następnie, po przeprowadzce do Wrocławia, prelegent Wydziału Propagandy KW PPR we Wrocławiu i korespondent „Trybuny Dolnośląskiej”. W latach 1946–1949 pracownik Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk we Wrocławiu, od kwietnia 1947 członek Prezydium i kierownik Wydziału Pracy Masowej Zarządu Terenowego Akademickiego Związku Walki Młodych „Życie”. Sekretarz Komitetu Koordynacyjnego Polskich Organizacji Studenckich we Wrocławiu (delegowany na Kongres Pokoju w Pradze), od lipca 1948 członek Zarządu Okręgowego Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej. W latach 1946–1949 student prawa na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1949 roku zamieszkał w Warszawie. Od 1958 roku kierował działem historycznym tygodnika „Polityka”.

Marian Turski jest autorem i redaktorem wielu książek, między innymi „Lumumba i jego kraj”, „Operacja »Terminal«”, „Byli wówczas dziećmi”, „Losy żydowskie. Świadectwo żywych”, „Polish Witnesses to the Shoah”, „Co ofiary wiedziały o swoim losie”. Współpracował z Haliną Taborską przy książce „Sztuka w miejscach śmierci. Europejskie pomniki ofiar hitleryzmu”.

Zasiadał we władzach Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej, Rady Domu Konferencji w Wannsee – Miejsca Pamięci i Edukacji Historycznej w Berlinie, był wiceprezydentem Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego. W latach 2009–2025 przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Wyróżniony wysokimi odznaczeniami Polski, Francji, Niemiec, Finlandii, Luksemburga i Austrii.